DE ZEEUWSCHE WEEK

Centrale gasvoorziening voor Zuid-Beveland;

In het nummer van 8 Juni j.l. gaven we een overzicht van de wordingsgeschiedenis der centrale gasvoorziening voor Oostelijk Zuid-Beveland. We constateerden, dat de gemeenten in 0. Z.-Beveland hadden gedaan, wat in dit stadium te bereiken was. Immers, meerdere onderhandelingen om te komen tot één algeheele gasvoorziening voor Zuid-Beveland vanuit Goes hadden niet tot eenig resultaat geleid. "Goes" rekende teveel naar zich toe, scheen niet te willen begrijpen, dat een veel grootere gasafname de productiekosten in haar bedrijf zoo zeer zou doen dalen, dat daardoor reeds groote winst in eigen bedrijf zou worden gemaakt, zoodat het werkelijk niet noodig moest worden geacht, daarenboven nog een zekere winst uit de buitengemeenten te kloppen. Voor de laatste was dan ook de Goesche offerte te onvoordeelig om daarop in te gaan, en zocht men concentratie binnen engeren kring. Zoo werd de "gascentrale voor Oostelijk Zuid-Beveland" geboren. De werken, welke ten dien einde moesten worden uitgevoerd, zijn thans zoover gevorderd, dat binnen een paar weken die zaak metterdaad tot stand zal zijn gekomen. Vanuit de gasfabriek te Krabbendijke zal dan aan 5 gemeenten gas worden geleverd.

In hetzelfde artikel wezen we er echter op, dat dit resultaat stellig niet als eindoplossing kon worden beschouwd, maar dat men steeds zou moeter, blijven zoeken naar een oplossing om te komen tot een concentreering van alle gasfabrieken op Zuid-Beveland. De gasfabriek te Goes zou daarbij het gemeenschappelijk productie-bedrijf worden, terwijl daarnaast kon worden gedacht aan uitbreiding naar de overige gemeenten van Zuid-Beveland. Wij gingen zelfs verder en spraken als onze meening uit, dat dan ook nog niet zou zijn bereikt, wat onder de huidige omstandigheden te bereiken is en we sloegen het oog op Walcheren. Een combinatie van Walcheren (Vlissingen en Middelburg inbegrepen) met Zuid-Beveland zou ons een gemeenschappelijk productie-bedrijf kunnen geven, waarin de productiekosten zoodanig laag zouden kunnen zijn, dat in de geheele streek het gas aan een voordeeligen prijs zou kunnen worden gedistribueerd. Terloops zij hier opgemerkt, dat de uitgevoerde werken voor de gascentrale in Oostelijk Zuid-Beveland dit plan niet in den weg staan, integendeel, zij passen in dit kader. Alleen de kleine som, welke direct aan de uitbreiding der fabriek zelve moest worden besteed, zou 'n onnoodige uitgave beteekenen, doch bij een dergelijk groot plan legt dit geen gewicht in de schaal.

Op het eind van genoemd artikel konden we nog melding maken van een vergadering te Middelburg van vertegenwoordigers van gemeentebesturen van gasgemeenten op Zuid-Beveland onder presidium van den Commissaris der Koningin, waarin besloten werd, dat aan het technisch bureau der vereeniging van Nederlandsche gemeenten een onderzoek zou worden opgedragen naar de meest economische gasvoorziening voor Zuid-Beveland en Walcheren. Hierover zijn nu weer reeds eenige maanden heengegaan.

Ons is gebleken, dat genoemd bureau niet stil heeft gezeten. Met waardeering kan worden medegedeeld, dat de kosten aan dit omvangrijk onderzoek verbonden, buiten de kassen der betrokken gemeenten omgaan. Ons is verder gebleken, dat dit bureau er in is geslaagd, het gemeentebestuur van Goes met zijn gascommissie een ander, een meer loyaal standpunt te doen innemen. "Goes" zou bereid zijn, aan de buitengemeenten gas te leveren aan den prijs, waarvoor het Goesche bedrijf zelf het gas in eigen gashouder heeft. Alleen de perskosten zouden daar bovenop komen.

Dat is een groote stap in de goede richting. Een eventueel voorstel op deze basis zal door de "gascentrale Oosteinde" in ernstige overweging moeten worden genomen en ook andere thans nog gaslooze gemeenten, zullen zich daarover ernstig hebben te beraden. Door genoemden stap te doen, opent "Goes" naar onze meening 'n nieuw perspectief voor de gasvoorziening van de Zuid-Bevelandsche gemeenten, die elk voor zich, liever echter streeksgewijze, nu hebben te overwegen, wat haar te doen staat. Naar onze meening moeten deze daarbij de in het zicht zijnde electrificatie niet als afzwaaier gebruiken. Ook op het platteland kunnen gas en electriciteit naast elkander leven en ook op het platteland bestaat aan beide behoefte. Naar we hoorden verluiden is aan de gemeente Kapelle een meer speciaal voorstel gedaan, zoodat we in dit bestek hierover kunnen zwijgen.

Uit vorengaande kan worden geconcludeerd, dat we een voorstander zijn van een Zuid-Bevelandsche gascentrale. We zijn overtuigd, dat daarmede een nieuwe welvaartsbron voor Zuid-Beveland zou zijn aangeboord. En toch heeft ook deze medaille haar keerzijde, toch liggen ook hier nog bezwaren voor de hand.

Wanneer een Zuid-Bevelandsche gaseentrale tot stand zou zijn gekomen, met zooals gezegd "Goes" als gemeenschappelijk productiebedrijf, wanneer dus alle bestaande Zuid-Bevelandsche gasfabrieken zich in Goes zouden hebben vereenigd, dan nog zouden we niet hebben verkregen een wat men noemt groot-gasbedrijf. We zouden dan nog evengoed vastzitten aan het huidige systeem van fabricage, dat in alle kleine gasfabrieken wordt toegepast en dus geenszins kunnen beschikken over de nieuwste techniek, welke in een grootbedrijf in practijk kan worden gebracht en derhalve ook niet hebben bereikt de mogelijke minimale productiekosten, ook al wordt de productie in "Goes" tweemaal zoo groot als ze nu is. Om den uitersten kostprijs te bereiken, moeten we naar onze meening Walcheren erbij betrekken. Het groote plan moet ons dus voor oogen blijven staan. Nu zal "Goes" om aan de eischen van een gemeenschappelijk productiebedrijf voor Zuid-Beveland te kunnen voldoen, nieuw kapitaal in haar bedrijf moeten vastleggen en vooral ook haar fabriek zelf zal moeten worden uitgebreid, zelfs wanneer we aannemen, dat de electrificatie haar klanten zal kosten. Het nieuwe kapitaal, dat vastgelegd zou worden in uitbreiding van het buizennet, is bij een eventueel grooter plan niet verloren, maar wat in de fabriek zelf wordt aangewend, zou, bij stopzetting dezer wel als verloren moeten worden beschouwd. De vraag blijft gewettigd, of "Goes" in dat geval nog wel hard zou medewerken aan de totstandkoming van één groote centrale voor Walcheren en Zuid-Beveland, ook al zouden alleszins betrouwbare rapporten voor alle gemeenten voordeel in uitzicht stellen. "Goes" is zeer op haar gasfabriek gesteld en het mag worden erkend, dat deze er ook allerkeurigst uitziet en bovendien den inwoners aan redelijken prijs van gas voorziet. Als nu de fabriek belangrijk vergroot zou zijn, meer werk en meer bedrijvigheid gevend, nog eens, zou dan con amore aan 'n nog grooter belangengemeenschap worden medegewerkt, in het weten, dat dit groote productiebedrijf elders zou komen te liggen? Want dat staat voor ons als een paal boven water, Goes kan in dit geval nooit de centrumplaats zijn. Daarvoor is de ligging der fabriek ten opzichte van spoor en groot-water te ongunstig. Er zal dus moeten worden uitgezien naar een plaats, welke die voorrechten wel heeft.

Vlissingen kan hierop bogen, maar ook Middelburg schept zich 'n dergelijk industrieterrein. We noemen Middelburg, omdat 't naar onze meening totaal niet uitgesloten is, dat bij 't groote plan aan algeheelen nieuwbouw zal moeten worden gedacht. De verwezenlijking van zoo'n plan kost tijd, op zijn minst zeker een paar jaar. Een Goesche gascentrale zou spanne tijds in werking kunnen treden en dus reeds voor het heden winst kunnen afwerpen. Het daarbij opnieuw vastgelegde kapitaal in de Goesche gasfabriek zou dus in dien tusschentijd interest opleveren, derhalve niet voor 100 pCt, als verloren behoeven te worden beschouwd. Een Goesche centrale behoeft dus niet noodwendig het groote plan in den weg te staan, maar nog eens, hartelijk medewerken in die richting? En toch zou het jammer zijn, als straks nog meer economie op Zuid-Beveland en Walcheren in uitzicht werd gesteld, dat dan zoo'n plan op één gemeente zou kunnen mislukken. Hiervoor zou een soort van bindende zekerheid moeten worden gegeven. Als "Goes" hierop zou willen ingaan, dan blijft er geen enkel motief over om niet te profiteeren direct van een Zuid-Bevelandsche concentratie. Naast directe winst zou hierin ook dit voordeel liggen, dat eventueele onderhandelingen voor de toekomst over veel minder schijven zouden behoeven te loopen, ook een factor, welke men niet moet onderschatten.

WELLEMAN.

HET DAGBOEK VAN PHILEMON ZIJDEWIND

23 October. - 'n Lek in de waterleiding, sluiers van vocht. Moest van Liesbeth ingrijpen, al heb ik nooit hoog opgegeven van koude douches in October. Stortte mij naar voren en greep in. Diezelfde duim, waar ik reeds zooveel uit gezogen heb, kreeg nu zijn portie terug. Arm lichaamsdeel, arme eigenaar. Bezweek de spierkracht aan de eenen kant, dan spoot het ter linkerzijde in mijn aanschijn en verminderde het drukvermogen aan den anderen kant, dan straalde het op mijn rechterwang. Dat zijn momenten geweest, voor de loodgieter arriveerde! Ik werd er neerslachtig van. Gelukkig ontving ik heden van een onbekenden vereerder uit Amerika een ansichtkaart met de Niagara Falls. Toen ik die lekkage zag, voelde ik me waarlijk getroost. Het kan toch altijd nog erger .... vooral in Amerika. Den afzender mijn dank voor zijn pleister op mijn wonde! Las vandaag dat de wintermode weer de ouwerwetsche moffen op haar program heeft. Breeduitstra zei, dat-ie de gezichten van de Belgen wel eens zou willen zien op het moment, dat ze dat vernamen. Wat of-ie daar mee bedoelt? Zal een flink nadenken.

24 Oct. - De wind blaast als de eerste pistonnist van "Trommele tamboers", met het eenigst verschil, dat hij het er beter afbrengt en geen wanklanken uitstoot. Op mijn wandeling met Krimp van Dulmen woei die z'n sigaar uit. Met geen mogelijkheid een lucifer aan te houden. Ik was zoo gek om met mijn opengeslagen overjas een luw hoekje voor hem te formeeren. Vlogen er vonken tusschen colbert en vest. Begon me die kerel op mijn borst te slaan, dat ik er 'n hartklopping van kreeg. Als dat nu de juiste manier van binnenbrand blusschen is, dan weet ik 't niet. Heb nooit gedacht Krimp zooveel kracht in zijn vuisten had. Hij mocht willen dat z'n beenen in dezelfde conditie waren! De postdirecteur vertelde me, dat hij gister even de Middelburgsche raadsvergadering bijgewoond had. Geestige menschen! Ze gaven subsidie voor een eenvoudig gemeubileerde kamer omdat ze wel dachten, dat het nageslacht deftig uitgedoschte vertrekken mooi zou vinden.

25 Oct. - Dat is me ook 'n mooie geschiedenis met dien ltaliaanschen kroonprins in Brussel geweest. Loop je voor de eerste maal in het publiek met je meisje, ben je tijdelijk in den zevenden hemel en probeeren ze meteen om je voor goed naar andere gewesten te zenden, Foei, foei! Dan is mijn verloving heel wat rustiger verloopen. Mijn slechtziende oud-oom marcheerde wel een bloementafel met vaas omver, maar zelfs Liesbeth, die er kwaad om werd, zag daar geen schijn van 'n aanslag in. Ik streefde dan ook van jongsaf naar een gezonde populariteit en slaagde daar wonderwel in. Hoorde op de soos, dat ze gister in den Haag om het relletje te Maastricht een relletje in de Tweede Kamer hebben gemaakt. Zooiets als homoepathie. Dat komt meer voor. Ik herinner me nog levendig de vegetariër, die zijn keukenmeid doodsloeg, omdat ze een kip geslacht had.

26 Oct. - Als secretaris van de oudheidkundige vereeniging ontving ik heden van griffier Dorias twee "Lord Listers" en een spoorwegdienstregeling van den afgeloopen zomer. We mochten deze zending als 'n geschenk voor de vereeniging beschouwen, mits we den naam van den schenker gelijk met de vermelding van de gift in de provinciale pers publiceerden. Vanmiddag spoedeischende vergadering. De voorzitter vond, dat we het aanbod met beide handen moesten aangrijpen. De boekwerken waren nu juist wel niet oud, doch dat kwam vanzelf wel. Er moest meer gelet worden op de menschelijke ijdelheid van den donateur, welke eigenschap nog heel wat bejaarder is dan de meest vergeelde "wiegedruk", Breeduitstra vroeg nog of de pers zoo gek zou zijn om een en ander op te nemen. De voorzitter dacht van wel. Ik kreeg de vereerende opdracht de griffier te bedanken, waarna sluiting.

27 Oct. - Jossie kwam thuis met de "Vliegende Hollander". Zondagsblad uitgegeven door den nationalen bond van auto-ped-fabrikanten onder redactie van Neerlands bekendste letterkundigen. Las daarin o.m. van een vrouw uit Pennsylvanië, die honderd en vijf jaar oud is geworden de vorige maand. Aan journalisten heeft de oude dame verteld, dat zij dien hoogen leeftijd heeft weten te bereiken door dagelijks een snuifje natrium sulfaat te consumeeren. Heb dit berichtje uitgeknipt en vernietigd, vóór Liesbeth het las. Ik geloof, dat dat medicament gevaarlijk spul is.

28 Oct. - Vanmiddag met de kinderen een wandeling buiten de stad gemaakt om hen met de schoone natuur vertrouwd te maken. Heb hun gewezen op het verwelkte loof der boomen en de armoedig uitziende akkers. Duidelijk doen uitkomen, dat dit altijd in de herfst waar te nemen is. Blijmoedig aanvaardden ze deze kennis. Aan leergierigheid ontbreekt het mijn spruiten niet.

29 Oet. - Bij het vervaardigen van kachelhout, met de hamer op mijn duim geslagen. Daar ik bang was, dat het zou gaan bloeden, heb ik er een noodverband om gedaan. Altijd bezorgd voor infectie geweest, want de ongevallenwet schijnt voor ons gepensionneerden niet te bestaan.

ZEEHOSPITIUM ZONNEVELD TE OOSTKAPELLE.

Omstreeks 1907 had Mejuffrouw E. D. van den Broecke, toen wonende te Middelburg, het plan opgevat een gedeelte van haar fortuin voor een liefdadig doel te besteden en wel voor den bouw van een inrichtings voor kinderen. In overleg met dr. J. J. Berdenis van Berlekom, toentertijd te Middelburg, werd besloten een inrichting te bouwen voor tuberculeuse en zwakke kinderen en dan het liefst aan zee; een kinderzeehospitium. Juist in dien tijd werden de prachtige resultaten bekend van de behandeling aan zee van Gewrichts-tuberculose, Klier t.b. en andere vormen. Calot in Berq sur Mer schreef enthousiaste artikels over deze behandeling. Kort voor dien was Bernhard in Samaden begonnen met de zonbehandeling van gewrichts t.b. en eenige jaren later in Leysin Rollier, die toen zijn eerste châlet bouwde, een begin van een heel stadje van sanatoria.

In ons land was reeds in 1880 de Sophia Stichting gebouwd, die ook in dien geest werkte. En in den tijd, dat Mej. v. d. B. haar plan maakte, was Rotterdam bezig aan het Kinder-sanatorium in Katwijk.

Zoo werd onder den indruk van dit alles besloten in Domburg een Zeehospititim voor kinderen te bouwen. Maar, vóór dit plan tot uitvoering kwam, moest nog heel wat strijd gestreden worden. Domburg's Burgemeester zag er gevaren voor zijn badplaats uit voortkomen. Dr. Metzger, de beroemde knijp- en wrijfarts, wiens naam en faam jaarlijks keizerinnen, koningen en andere vorsten met hun heele hofhoudingen naar Domburg trokken, en wiens villa gelegen was, vlak naast het terrein, waar de inrichting zou worden gebouwd, zag lucht, bodem en water reeds vergiftigd door tuberkel-bacillen van de kinderen, die daar verpleegd zouden worden, dreigde met verkoop van zijn villa en met vertrek. Adressen werden opgesteld en aan Mej. v. d. B. gezonden om haar te vragen haar plan niet uit te voeren. In de plaatselijke couranten verschenen artikelen van voor- en tegenstanders, die dikwijls een fel karakter aannamen. De Inspecteur van de Volksgezondheid werd er zelfs in gemengd. Deze, dr. den Houter, adviseerde gunstig, zag absoluut geen bezwaren. Maar het slot was dat Mej. v. d. B. op een andere plaats, in Oostkapelle, een Inrichting bouwde, waar open tuberculose niet werd opgenomen.

De strijd bedaarde spoedig en Domburg, bevrijd van zijn angst, verheugde er zich nu over, dat in zijn nabijheid een dergelijke inrichting kwam. In het Domburgsch Badnieuws van Juli 1909 komt een stukje voor, waarin gewezen wordt op de prachtige inrichting, die aan den straatweg, bij Westhove, verrees.

De Inrichting werd gebouwd volgens plannen van den Architect Koch in overleg met dr. v. Berlekom. Het was een vriendelijk complex gebouwen met frissche slaapzaal, warandes, speelkamer, badkamer, onderzoek-kamer, met grooten, mooi aangelegden tuin. Verder een terras, een paar lighalletjes enz. Daar er geen waterleiding en geen gas op Domburg of 0ostkapelle was, moest gezorgd worden voor eigen gas-installatie (Benzoid luchtgas) en eigen watervoorziening.

Er moesten putten worden geboord, die gevonden werden en heel gelukkig bij onderzoek goed water opleverden, welk water door een windmolen in een watertoren werd gevoerd. Deze kon 6000 liter water bevatten. Er was verder een septic tankstelsel gemaakt, dat faecalieën enz, onschadelijk maakte.

Het is wel duidelijk, dat alles zorgvuldig overdacht was en werd uitgevoerd.

De Stichtster zelf had verschillende inrichtingen in binnen- en buitenland bezocht en overal vandaan goede ideën meegebracht. Zij zelf hield de leiding en werd geholpen door een gediplomeerde verpleegster en een paar helpsters. 5 Februari 1909 werd de Inrichting geopend. Ondanks het heel slechte weer waren toch vrij velen opgekomen om deze plechtigheid bij te wonen. Dr. Vaandrager opende de bijeenkomst en goede wenschen voor het werk werden door doktoren van Middelburg en omstreken en door anderen uitgesproken. De eerste kinderen deden al heel spoedig hun intrede. Met 20 kinderen werd begonnen, waaronder 13 uit Zeeland. De volgende jaren brachten nu eens meer dan minder kinderen, Uit Zeeland zelf kwamen er veel te weinig. Zeeland was nog in het geheel niet op uitzending van kinderen naar een dergelijke inrichting ingesteld. Slechts in Vlissingen werd dadelijk het groot belang ervan begrepen, Dr. Duijvis, die daar reeds in dien tijd een cons. bureau hield voor tuberculose en een krachtige vereeniging ha3 gesticht, zond van den beginne af kinderen naar Zonneveld, wist vele gegoeden in zijn woonplaats ervoor warm te maken; aan den gemeenteraad werd in de volgende jaren subsidie gevraagd, welke werd verkregen en ieder jaar werden vele kinderen naar Zonneveld gezonden en vonden daar dikwijls hun gezondheid terug.

In het overige Zeeland begreep men dat nog niet. Dit werd eerst beter toen de Groene-Kruis-beweging veld won, toen langzamerhand vrijwel alle kleine en -groote gemeenten een Groene Kruis of Wit-Gele Kruis met wijkverpleegster en huisbezoekster kregen, toen overal de tuberculose-bestrijding werd georganiseerd. Geneesheeren, zusters, bestuurders van die vereenigingen kwamen meer op de hoogte van hetgeen gedaan kon worden en gedaan moest worden. En het publiek begon ook beter te begrijpen van hoeveel nut een verblijf in Zonneveld voor vele zieke en zwakke kinderen kon zijn.

En de oprichting van het Districts Consultatie bureau in Zeeland, waardoor contact gebracht werd tuschen alle organen en personen, die met de tuberculose-bestrijding iet te maken hebben en waardoor vele t.b.-patiënten werden ontdekt, die zwakke of zieke kinderen hadden, voor wie verpleging in Zonneveld noodig bleek te zijn, heeft de opname van Zeeuwsche kinderen sterk doen toenemen. Het is heel goed te begrijpen, dat uitzending van dergelijke kinderen naar een inrichting als Zonneveld een uitnemend hulpmiddel in den strijd tegen de tuberculose moet zijn. Het Cons. Bureau tracht dan ook zooyeel mogelijk deze opname te bevorderen. Een verblijf daar is toch nog heel iets anders dan in een vacantiekolonie. Het verblijf in Zonneveld moet langer zijn; er komen patiëntjes, die in het geheel niet in een vacantiekolonie thuis behooren. De kinderen met chirurgische tuberculose, met klier- en huidaandoeningen met genezende of chronische tuberculeuse buikvliesaandoeningen, pleuritus met halsklierzwellingen enz., alle deze konden in Zonneveld krijgen de openlucht-behandeling, het voortdurend zijn in open lucht of in frissche kamers, goede doelmatige voeding en verpleging en verzorging.

Is dan werkelijk die open-lucht-behandeling, die zonbestraling zoo goed; werkt die inderdaad genezend? Stellig. Reeds de oude en alleroudste volken meenden, dat de Zon een genezende kracht had, dat de warmte en het licht, die er vanuit gingen, bij sommige ziekten genezend werkten. De Solaria van de Romeinen bewijzen dit. De Inca's brachten kinderen met bepaalde huidziekten in de zon. Tal van oude spreekwoorden en gezegden bewijzen dit. "Waar de zon niet komt, komt de arts," luidde een Napolitaansch spreekwoord al was dit niet in overeenstemming met de nauwe vuile Napolitaansche straten. Maar dit waren alle slechts meeningen, opvattingen, die nog niet wetenschappelijk gegrondvest waren. In 1709 schreef een Franschman, Bertrand, een proefschrift over: "den invloed van het licht op levende wezens". In 1815 schreef een ander over "de weldaden van het Zonlicht". In 1859 toonde Charcot aan, dat 't niet alleen en in het bizonder de warmtestralen van de zon waren, die 'n gunstigen invloed op sommige ziekteprocessen uitoefenen, maar dat er ook chemische stralen waren en dat vooral deze onzichtbare stralen van de allergrootste beteekenis zijn. Koch Strauss en Finsen volgden. Vooral de laatste, die met zijn kwartslamp de behandeling van lupus ('n tuberculeuse huidaandoening) begon en tal van ernstige gevallen zag genezen.

1902 bracht Bernhard, 1903 Rollier en van dien tijd af gaan enkele vooraanstaande personen uit den medischen wereld mee. Maar nog steeds waren er, die er niets van wilden gelooven. Het heeft nog vele jaren geduurd vóór de officieele wetenschap toegaf, dat de zon- en licht-behandeling, de behandeling bij uitnemendheid van chirurgische tuberculose was, dat deze behandeling van zwakke, slappe, scrofuleuze, rachitische kinderen, met mate toegepast, uitstekende resultaten geven kon.

Rollier en anderen hebben lang moeten vechten voor hun meening. Maar sedert eenige jaren heeft hij den strijd gewonnen. Verleden jaar is het 25-jarig jubileum van Rolliers werk herdacht. En toen kwamen van alle streken Professoren en Doktoren, officieele en niet-officieele personen om den man van de Zon en het Licht te huldigen.

Maar zullen sommigen zeggen; dat is de zon in het Hooggebergte. Dat is Zwitserland met zijn andere en betere lucht, met zijn droge kou, met de vele zonnedagen! Zeker. Maar Zwitserland heeft niet de zee en de duinen en het strand. En het is bewezen, dat het licht aan zee, aan het strand nog iets anders is. De weerkaatsing in de steeds in beweging zijnde zee; de weerkaatsing tegen het helle strand en de blinkende duinen geeft toch zeker een andere inwerking dan waar deze ontbreken. Sommigen meenen, dat aan zee de ultraviolette stralen, d. z. de stralen, die in het bijzonder op ziek weefsel en zieke organen inwerken, vooral dáár voor zouden komen. Hoe dat ook is, het feit staat vast, dat een verblijf aan zee en strand en in de duinen een buitengewoon gunstigen invloed uitoefent bij zieke en zwakke kinderen en dat de tuberculose van gewrichten en beenderen en huid er heel snel en goed op reageert. En als de zon zelf er niet is, kan deze vervangen worden door de Hoogtezon, d.i. een kwartslamp, die deze ultra-violette stralen uitzendt en waarmee ongeveer dezelfde uitwerking verkregen wordt als met het Zonlicht. Maar alles moet met overleg worden toegepast. Niet alle kinderen verdragen een verblijf aan zee; niet alle kinderen verdragen de bestraling met de Hoogtezon. Vooral bij

Tuberculose van verschillende organen moet men voorzichtig zijn. Een teveel kan

zelfs heel schadelijk werken.

De aanwijzing van de kinderen, die naar Zonneveld gaan, moet dus deskundig geschieden. Er zijn vele kinderen, die slap, scrofuleus of klierachtig zijn, die nooit eetlust hebben, lastig zijn, spoedig vermoeid zijn na eenige

inspanning, kinderen uit tuberculeuze families, bedreigde kinderen, met telkens optredende temp. verhooging, voor die allen is een verblijf in Zonneveld uitstekend. Het regelmatige leven, de doelmatige voeding, het bijna den geheelen dag in de buitenlucht zijn, aan zee, in bosch of in den zandbak, het onder toezicht en leiding zijn van ervaren verpleegsters dit alles laat spoedig zijn invloed gelden. De kinderen krijgen eetlust, komen meestal spoedig in gewicht aan, worden opgewekter, spelen meer, zien er spoedig beter uit.

De medische verzorging van de kinderen is toevertrouwd aan dr. Vaandrager te Domburg, die meerdere malen in de week de Inrichting bezoekt. Deze heeft reeds 20 jaar de kinderen van Zonneveld onder toezicht en behandeling gehad en is dus geheel met dit werk vertrouwd.

Aan het hoofd van de Inrichting staat een Directrice, gediplomeerd verpleegster, die vele jaren in een soortgelijke Inrichting gewerkt heeft. Zij wordt geassisteerd door 1 gediplomeerde zuster en twee helpsters.

Het aantal kinderen, dat in den loop der jaren verpleeg geweest is, bedraagt ongeveer 700. Er is een tijd geweest (slechts enkele jaren) dat er ook kinderen kwamen, die door het Centr. Genootschap voor vacantiekolonies gezonden werden, omdat er geen voldoend aantal patiëntjes kwam.

Sedert de laatste jaren zijn het in hoofdzaak kinderen geweest, die langer verpleging noodig hadden.

De zorg voor de kinderen heeft lange jaren gerust op de schouders van Mej. v. d. Broecke zelf, Wel werd zij bijgestaan door de zuster en de helpsters, maar de verantwoordelijkheid kwam toch op haar neer.

Dat dit geen sinecure was, begrijpt ieder, die weet, wat het is een inrichting te besturen. Zij heeft dat die jaren met veel toewijding gedaan.

Het vorig jaar vatte zij het plan op, de leiding over te geven aan anderen. Het was niet gemakkelijk daarvoor een geschikte vorm te vinden. Na lang overwegen en na vele besprekingen heeft zij nu van haar inrichting een Stichting gemaakt, die onder protectoraat van het Bestuur van de Provinciale Zeeuwsche Vereeniging tot bestrijding van de tuberculose met een eigen Bestuur verder zal trachten Zonneveld te exploiteeren, zooveel mogelijk op dezelfde wijze als dit tot nu toe geschiedde. Dit besluit heeft haar natuurlijk veel gekost. En ook was het voor de Provinciale Vereeniging niet gemakkelijk te beslissen of het daartoe over zou gaan. Maar in Juli j.l. is de overdracht geschied en van dien af is Zonneveld een afzonderlijke stichting geworden, die in nauw contact met de georganiseerde tuberculose-bestrijding in Zeeland staat.

Een belangrijke verbetering is aangebracht door het bijbouwen van een ruime bad- en waschgelegenheid. Ook zal een hoogtezon komen.

De Inrichting zal voortaan winter en zomer open zijn. Dat was tot nu toe slechts enkele jaren geprobeerd, echter zonder succes.

Het Bestuur vertrouwt, dat er ook gedurende den winter een voldoend aantal kinderen zullen komen. Er zijn er genoeg in Zeeland, maar meestal ontbreekt het geld voor de uitzending. Aan Zeeland staat het nu te toonen, dat het de daad van Mej. v. d. Broecke weet te waardeeren. Zij verdient den dank van ieder, die het wel meent met het zwakke kind.

Even voorbij Westhove aan den zelfden kant, loopt 'n mooi boschpaadje, het Zonneveld-wegje. Links daarvan ligt de Inrichting, verscholen achter hoog opgaand dennenhout en allerlei soorten heesters. Altijd is het er mooi. In het voorjaar de bloeiende kanten, al gauw de margrieten in de wei, vóór het huis; een bloemenweelde!

Later de dahlia's en rozen. Altijd zijn er bloemen in overvloed! Mogen er ook veel kinderen komen om van dit alles te genieten!

HOORWEG.

DE SCHELDEZENDER

Hallo, hallo........

Hier is het draadloos omroep-station de Schelde-Zender!

Vindt u het interessant, te hooren:

- dat de gemeenteraad van Middelburg een motie, waarin de wenschelijkheid van volledige openstelling van den telefoondienst op Zondag werd uitgesproken, verwierp. Hopenlijk hebben de heeren door deze afwijzing geen te zware verantwoordelijkheid op zich genomen.

- dat men weinig meer hoort over de stakingen in Z.Vlaanderen;

- dat in St. Philipsland zes gevallen van roodvonk voorkomen. Te St. Annaland is een geval van kinderverlamming geconstateerd, evenals in Kapelle.

- dat de propaganda-commissie van de Zeeuwsche drankbestrijders onder de Zeeuwsche artsen een enquéte hield over de werking van alcoholhoudende dranken op kinderen en op zoogende vrouwen. De conclusie der propaganda-commissie luidde, dat de artsen deze werking nadeelig achtten. Van de medische uitspraak werd tevens gebruik gemaakt om iedereen het gebruik af te raden, hetgeen o. i. niet uit de enquéte voortvloeide.

- dat in Vlissingen de vorige week weer een aantal verstekelingen aangehouden werden.

- dat de stroomsterkte der P. Z. E. M. in Zuid-Beveland weldra van 3000 op 10.000 volt zal worden gebracht. Aan de verlichting zal dit ten goede komen.

- dat het hoofdbestuur van de Zeeuwsche landbouwmaatschappij in een motie tot uitdrukking heeft gebracht, dat de electriciteitsprijzen ten plattelande niet hooger mogen zijn dan in de steden.

- dat de veldwachter J. Noordhoek uit St. Laurens op den nieuwen Vlissingschen weg met zijn motor over den kop sloeg. Hij is in het ziekenhuis te Middelburg aan de bekomen verwondingen overleden.

- dat er blijkens het verslag van de afdeelingen der Tweede Kamer over hoofdstuk waterstaat, voorloopig niets zal komen van een kanalenplan voor Zeeuwsch-Vlaanderen.

- dat in de hoofdbestuursvergadering der Z. L. M. een der Zeeuwsch-Vlaamsche leden klaagde over de moeilijkheden die de landbouwers in zijn streek hebben met den export van aardappelen tengevolge van een tekort aan ambtenaren. De verificatie-bewijzen, voor den uitvoer benoodigd, moet men zich op een te grooten afstand verschaffen.

- dat hetzelfde lid het om verschillende redenen verschrikkelijk noemde landbouwend grensbewoner te zijn.

- dat Zondag 3 Nov. a.s. de Landelijke Bond van Ariel Rijders de Kampioenswedstrijden voor haar leden houdt en wel in Noord-Brabant met Eindhoven als begin- en eindpunt. Brabant met zijn gladde geasphalteerde hoofdwegen, maar bar slechte secondaire wegen, zijn heidegronden en bosschen is het juiste terrein om een dergelijke wedstrijd te verwerken. De behendigheid en rijcapaciteiten komen dan pas goed naar voren. Alhoewel de rit slechts een lengte heeft van 180 K.M. is ze zoodanig gemaakt, dat de ware Kampioenen eruit moeten komen; o.a. zijn ingelascht een tweetal terreinritten en één Non-Stop-gedeelte.

- dat op het beruchte veer te Zijpe een buitenlandsche auto, welke iets te hoog was om onder de kap van de veerboot te kunnen, genoodzaakt werd, al zijn banden te laten leegloopen. Ik geloof niet, dat die auto spoedig zal terugkomen.

- dat iemand te Sirjansland, nabij Oosterland, Maandag 3 maal op een raadslid schoot. Het slachtoffer werd slechts licht gewond. De politiek blijkt zelfs in Zeeland soms gevaarlijk.

- dat het bureau van de Kamer van Koophandel en Fabrieken voor de Zeeuwsche eilanden aan de kamer voorstelt, een subsidie van f 500 te geven aan de gemeente Vlissingen voor het laten vervaardigen van een maquette van de Vlissingsche haven en de industrie-terreinen aldaar, ter plaatsing op de tentoonstelling te Antwerpen in 1930.

- dat de groote kerk te Hulst, waarin tot nu toe zoowel de RK. als de protestanten hunne godsdienstoefeningen hielden, thans geheel in eigendom is overgegaan aan het R.K. Kerkbestuur, dat het protestantsche deel voor f 120.000 heeft gekocht.

- dat in Axel een trein op een aldaar stilstaanden goederentrein liep, zonder gelukkig persoonlijke ongelukken te veroorzaken. Een 15-tal wagens werd evenwel meer of minder ernstig beschadigd.

- dat de commissarissen der N.V. Zeeuwsche waterleiding-maatschappij, die op verzoek der aandeelhoudsters hun mandaat ter beschikking stelden, allen weer herkozen zijn. Het gedoe met de waterleiding aan den overkant gaat hoe langer hoe meer op een kinderlijk spelletje lijken.

- dat deze herkiezing echter het spoedig afwikkelen der reeds zoo lang hangende plannen nog geenszins inhoudt. Iemand loopt n.l. weer met een voorstel tot ontbinding der maatschappij rond.

- dat varkens in Tholen aan de vlekziekte lijden.

- dat door de politie te Vlissingen zijn aangehouden een 24-jarige venter, die wegens politie-overtredingen elders gepleegd, gesignaleerd stond in het "Algemeen Politieblad", zoomede een 26-jarige vrouw, wier opsporing in het "Belgisch Politieblad" werd gevraagd, als hebbende zich te Antwerpen schuldig gemaakt aan misdrijf.

- dat bij Rilland-Bath het stoomschip "Giekerk" vastliep. Het is een paar dagen later door 20 sleepbooten vlot gesleept.

- dat aan de openbare lagere school in Kloetinge dit jaar geen vervolg-onderwijs gegeven zal worden, daar zich geen enkele leerling aanmeldde. Sommigen stellen aan hun ontwikkeling zeer lage eischen.

- dat aan den heer J. A. van Rompu, reeder en lid van Ged. Staten van Zeeland, te Terneuzen, verlof is verleend tot het aannemen van het vreemde eereteeken ridder 2e kl. der Orde van St. Olaf van Noorwegen.

- dat de Ned. Herv. Kerk te Zonnemaire electrisch verwarmd zal worden; gedeeltelijk met voetstoven en gedeeltelijk met straalwarmte. Een primeur voor Zeeland.

- dat de opvoering van "Merijntje Gijzen's jeugd" in Goes een volle zaal oogstte. De tooneelwonderen zijn in de hoofdplaats van Zuid-Beveland dus de wereld niet uit.

- dat binnenkort in bioscopen te Vlissingen en Terneuzen de sprekende film haar intrede zal doen.

- dat een aantal winkeliers te Oost- en West-Souburg aan den gemeenteraad verzocht hebben de verplichte winkelsluiting in te voeren. Wel ja, waarom ook niet? Het gemak dient den mensch immers.

- dat de vereeniging "Hendrick de Keyser" het huis Gortstraat K 19 te Middelburg aangekocht heeft, daarmede aan haar zestiende-eeuwsche (de bekende Steenrotse) en zeventiende-eeuwsche (de in klassieke stijl gebouwde Globe) gevels in die stad een staal van de bouwkunst der achttiende eeuw toevoegend. De jongste aanwinst der vereeniging is in het tweede kwart van die eeuw gebouwd voor een der leden van het geslacht van Visvliet. Het interieur is een der best bewaarde in Middelburg.

- dat de bewoners van St. Maartensdijk wel op minder dan 1 M. afstand naast elkaar in het gras mogen zitten. Gelukkig had ons bericht hierover in ons vorige nummer betrekking op Maartensdijk. De Sint zorgde dus voor de verrassing.

Wij sluiten nu tot volgende week Vrijdag............

Adieu..........

SPORTIMPRESSIES

Zeeuwsch Voetbal.

De elementen waren j.l. Zondag Koning Voetbal niet gunstig. Een striemende regen stak hier en daar een spaak in het wiel en zoo'ook te Middelburg, waar Zeelandia haar Bergsche competitiegenoote M.E.V.O. te gast had. Onze Zeeuwsche vertegenwoordigster zag, wegens den regen, haar wedstrijd gestaakt toen de stand 2-1 in haar voordeel was. De mogelijkheid bestaat, dat de wedstrijd later wordt uitgespeeld met aanvangsstand 2-1.

Middelburg hield zich kranig door in Utrecht met 3-1 te winnen van Hercules aldaar, Deze uitslag is zeer eervol, als men weet, dat Hercules, na eene periode van inzinking, thans weer behoort tot de toonaangevende tweede-klassers in het Westen, Vlissingen ging voort op het slechte pad. Met een zeer onvolledig elftal. (Is de fut er heelemaal uit, Vlissingen?) trok zij naar Gorinchem, waar Unitas haar eene afstraffing toediende in den vorm van een 8-0 nederlaag. De door Middelburg en Vlissingen gespeelde wedstrijden behoorden tot denzelfden groep van het jubileum-tournooi, zoodat op 10 November a.s. Middelburg en Unitas tegen elkaar komen voor den groepsprijs. Dat kan interessant worden.

Voor de 3e klasse vond slechts één wedstrijd plaats, n.l. te Hulst tusschen de plaatselijke vereeniging en het tweede elftal van Zeelandia. Maar kwa-cijfers telde deze wedstrijd wel voor drie, want de Hulstenaren maakten de Zeelandia eenvoudig in met liefst 12-1.

In ons vorig overzicht hebben we eene beschouwing en den stand gegeven nopens de 2e klasse, waarin de drie Zeeuwsche clubs Middelburg, Vlissingen en Zeelandia uitkomen. Ditmaal willen we eens stilstaan bij onze derde-klassers en hunne positie onder de loupe nemen.

Het ziet er naar uit, dat Terneuzen weer met volle zeilen op een kampioenschap aanstevent. Niet alleen won zij totnogtoe alle wedstrijden, maar de cijfers, waarmede dit geschiedde, n.l. 10-1, 5 0, 7-2, en 8-0, demonstreeren onweerlegbaar de kracht der Neuzenaars, Middelburg II die de voetsporen van Middelburg I schijnt te volgen, zit Terneuzen na op de hielen met eveneens vier overwinningen uit vier wedstrijden, maar de cijfers zijn minder sterk. Intusschen is het een kranige prestatie van de Middelburg-reserve, die in het vorige seizoen hopeloos onderaan bengelde. De eerste ontmoeting tusschen Terneuzen en Middelburg II belooft wel zeer belangrijk te worden. Hulst vergalloppeerde zich op haar eersten competitiezondag door op eigen grond met 3-1 van Vlissingen II te verliezen, maar niettemin blijft Hulst een ernstig candidaat voor de eerste plaats. Ook te dien opzichte zullen de wedstrijden Hulst-Terneuzen en Terneuzen-Hulst wel den doorslag moeten geven. Zeelandia II is een eigenaardig elftal; het wint zijn eerste drie wedstrijden, maar ondergaat dan plotseling zulk 'n metamorphose, dat de volgende twee ontmoetingen, respectievelijk met Terneuzen en Hulst, in klinkende nederlagen, n.l. 8-0 en 12-1 eindigen.

Vlissingen II doet het beter dan vorig jaar en zal er wel in slagen van de laatste plaats te blijven, hetgeen te eerder mogelijk is, nu blijkt, dat de beide Zierikzeesche ploegen, genaamd S.I.N.O.T.O. en Zierikzee, er weinig van terecht brengen: S.I.N.O.T.O. wist van de vijf gespeelde wedstrijden er slechts één te winnen, n.l. op haar plaatselijk zusje Zierikzee en deze wacht intusschen nog steeds op haar eerste overwinning. Maar Walcheren denkt "Gedeelde smart is halve smart" en houdt Zierikzee gezelschap met drie nederlagen in evenveel wedstrijden.

Klasse 3A, waarin dus uitsluitend Zeeuwsche elftallen uitkomen, is thans precies tot op één-derde deel gevorderd, zooals de momenteele ranglijst, die aangeeft, dat zeventien der een-envijftig te spelen wedstrijden hebben plaats gehad, doet blijken:

Doelp.

Gesp. Gew. Gel. Verl. Pnt. V. t. Gem.

Terneuzen 4 4 0 0 8 30-3 2.-

Middelburg Il 4 4 0 0 8 15-5 2.-

Hulst 4 3 0 1 6 23-5 1.50

Zeelandia II 5 3 0 2 6 15-25 1.20

Vlissingen II 5 2 0 3 4 14-8 0.80

S,I.N.O.T.O. 5 1 0 4 2 6-21 0.40

Walcheren 3 0 0 3 0 4-12 0.00

Zierikzee 4 0 0 4 0 4-22 0.00

Onze provinciegenoote "Goes", die dit seizoen werd overgeplaatst van klasse 3A naar 3B is de eenige Zeeuwsche verlegenwoordigster in deze klasse, waarin nog één elftal uit Bergen op Zoum, twee uit Roozendaal, en drie uit Breda zijn ondergebracht. Goes kan blijkbaar nog niet wennen in de nieuwe omgeving, zelfs ondanks het goede figuur, dat zij vorig jaar sloeg in 3A, waarin zij eindigde als goede derde achter Terneuzen en Hulst. Het debuut der Goesenaren was hoopvol; zij brachten het op den eersten competitie-Zondag te Breda, tegen H.K.I. tot een gelijk spel: 2-2. Maar veertien dagen later trok Goes opnieuw naar Breda, waar Boeimeer uit haar voetbalslof schoot en met 8-2 onze Zeeuwen een lesje gaf. De derde Bredasche club, n.l. Hero, kwam twee weken nadien op bezoek bij Goes en bleef met l-0 in de meerderheid. Intusschen is de competitie van 3B ternauwernood tot op één vierde deel gevorderd, zoodat we vertrouwen, dat in de resteerende negen wedstrijden, die Goes nog te spelen heeft, zij de noodige puntjes zal weten te veroveren, opdat de slotgroepeering haar niet brengt op eene voor den naam van het Zeeuwsche voetbal oneervolle plaats.

De stand in 3B luidt als volgt:

Doelp.

Gesp. Gew. Gel. Verl. Pnt. v. t.Gem.

Hero 3 3 0 0 6 10-4 2.-

Boeimeer 3 2 0 1 4 12 5 1.33

De Muggen 3 2 0 1 4 6-5 1.33

Alliance 4 2 0 2 4 10-8 1.-

H. K. I. 4 1 1 2 3 11-11 0.75

Goes 3 0 1 2 1 4 11 0.33

Nieuw Borgvliet 2 0 0 2 0 3-12 0.00

Zondag a.s. staan weer enkele belangrijke wedstrijden op het programma. Zeelandia's beide elftallen, alsmede Goes en S.I.N.O.T.O. zijn vrij, terwijl de overige elftallen de navolgende wedstrijden zullen spelen:

2e klasse.

Te Middelburg: Middelburg-Bredania.

Breda: Breda-Vlissingen.

3e klasse,

Te Hulst: Hulst-Middelburg II.

Te Zierikzee: Zierikzee-Terneuzen,

Te Middelburg: Walcheren Vlissingen II,

De wedstrijd Zierikzee--Terneuzen vangt aan ten 12 ure, de overige beginnen om 2.30 ure.

Sportief gedrag.

Van een sportman en zelfs van hem, die sportman wil zijn, mag men verwachten dat zijn gedrag ook buiten het sportterrein het adjectief "sportief" kan dragen. Helaas is dit niet steeds het geval. Wij hebben op het oog de thuisreizen van elftallen, die elders een wedstrijd gespeeld hebben en - zelfs ongeacht den uitslag - die terugreis tot een ergernis maken van mede-passagiers. Wij willen niet beweren, dat zulks een specifiek Zeeuwsch verschijnsel is, want we weten maar al te goed, dat dit euvel overal tiert. Maar we zouden onzen Zeeuwschen voetballers toch met alle ernst op het hart willen drukken, dat euvel geen gemeenschapsbezit te maken, m. a. w. zich zoodanig te gedragen, dat zij anderen ten voorbeeld zijn. Wij hebben menschen gesproken, die werkelijk niet tot de nurksen behooren, maar die er toch feestelijk voor bedankten om Zondags te reizen in een coupé, waarin zich voetballers bevinden. De baldadigheid, de toon en de luidruchtigheid, die gemeenlijk in zoo'n voetballerscoupé hoogtij vieren, zijn niet alleen niet bevorderlijk voor de propaganda, maar zij doen integendeel ontzettend veel afbreuk aan den naam van ons spel. Gepaste vreugde en gezonde uiting hiervan zullen geen aanstoot geven, maar de onbeschaafde zang, waaraan sommige spelers zich gedurende hun terugreis overgeven en de hinderlijke manier van optreden van brooddronken jongelui bezorgen deze in de oogen van medereizigers een cachet van minderwaardigheid. Waarom moet - hetzij verloren of gewonnen is - een luidruchtig geschreeuw aantoonen, dat een voetbal-elftal op reis is? Waarom kan niet ordelijk de coupé-plaats ingenomen worden? En waarom moet het gedrag van den voetballer op dronkemans-allures gelijken? Gelukkig is het euvel niet algemeen en zeker niet onder onze Zeeuwsche voetballers! Maar het bestaat en het is helaas reeds tot in onze provincie doorgedrongen. Voordat gij het brandmerk van onsportief gedrag te voeren krijgt, bedenkt, dat nog vele vooroordeelen op de tegenstanders van ons spel zijn te overwinnen en helpt mede, om althans hen, die 't goed meenen met onze sport, niet afkeerig te maken door uw gedragingen. Weest vroolijk, indien hiertoe aanleiding bestaat, maar op gepaste wijze, laat schreeuwen en joelen - wat gij misschien "zingen" noemt - na en weest uwen medereizigers niet tot last! Eerst als gij aan deze voorwaarde voldoet, zijt ge den naam van sportman waardig en kunt ge op sportief gedrag wijzen. Zijn deze eischen der sportiviteit u te zwaar, vergalt een anders genoegen dan niet, maar hangt uw voetbalschoenen aan den kapstok, want dan is een voetbalveld geen gebied voor u.

Moge deze waarschuwing begrepen worden!

LUCTOR ET EMERGO.