Ons Zeeland 1934, Ons Zeeland Panorama, jaargang 1934, nummer 9, 27 juli 1934
Zeeuwsch-Vlaamsche kermissen
Als een topografische vergissing, begrensd en geďsoleerd door 't zilveren Scheldelint en 't zandig Belgenland, ligt daar een stuk Nederland, als een nog niet ontdekte smaragd vol bijzondere eigenschappen. Zeeuwsch-Vlaanderen, land van wisselend poldermozaďek en kleurige kleederdrachten, land vol fleurige folklore en zonnige mentaliteit.
Deze alle zijn schatten, die door 'n zedenplicht, waarvoor overleveringen nog heilig zijn, worden beschermd tegen jongere begrippen van 't moderne leven.
Zeeuwsch-Vlaanderen is een land met een eigen karakter, dat tot uiting komt in z'n aard en wezen, in z'n natuur en folklore, zooals Ons Zeeland dat met z'n periodieke illustraties genoegzaam bewijst. Zeeuwsch is het land in wezen en natuur met z'n wenkende molens en z'n dijk-omarmde polders.
Maar Vlaamsch is het land in aard en in folklore met z'n "fooren", z'n gaaibollen, z'n vla-eten, z'n prijspieren, kortom, z'n Vlaamsche leute.
Daar zijn de karakteristieke "fooren" nog niet geheel verdrongen door modernere geneugten als bioscopen en sportevenementen.
Daar kan men nog hossen en springen, daar wordt nog gebold en gepierd, daar vindt men in de gehuchten nog de mosselkermissen, waar men met gekookte mosselen kermis viert, mosselen, die goed zout gemaakt zijn, om zich met te meer vreugde rond Bacchus' ton te scharen; daar kent men nog het traditioneele koekhappen en leelijke gezichten trekken, het kwaje Trien steken en het zakloopen, het tonneke steken en het eierrijden; daar staan in stad en dorp nog de circussen met hun lokkende ketelmuziek voor den bonten circusgevel met z'n angstaanjagende griezelafbeeldingen; daar verbaast men zich nog over de slang met het vrouwenhoofd en de dikke dame van 200 kilo, zonder te trachten, het hoe en waarom der dingen met de moderne nuchterheid te ontleden.
Daar vindt men nog de ongegeneerde Vlaamsche foore met z'n zweef en z'n paardespul, z'n friteskraam en z'n schiettent.
Zeeuwsch-Vlaanderen moet wel iets hebben van het Vlaamsche land, meer dan van het moederland, dat het slechts van over breede wateren kent, omdat het alleen gescheiden is van het land der drie zustersteden door een menschelijke formule, die "grens" heet.
Daarom zijn de fooren van Hulst, Sint Jansteen en Koewacht, van de vele dorpen en gehuchten zoo merkwaardig, zoo geheel doortrokken van den geest van Pallieter.
Deze kermissen, die zoo oud zijn als het land, hebben nog hun ouden zin bewaard, waar op tweeden kermisdag nog een mis wordt gecelebreerd (de kerkmis, waarvan het woord kermis is afgeleid) ter nagedachtenis der overleden parochianen, die dezen jaarlijkschen vreugderoes niet meer mochten meemaken, waar men zich nog na de mis naar het kerkhof begeeft, om zich daarna te dompelen in het genot van klaterende kermisklanken, van frites en oliekoekengeur, zich over te geven aan dans en bockbier.
Zoo sterk wordt 't land van Hulst door Vlaanderen beďnvloed, dat het heele vierde district de jaarmarkt van Sint Niklaas (eigenlijk kermis) meeviert en Hulst dansvergunning krijgt.
In Protestantsche streken als 't land van Axel werd de kermis afgeschaft, moest deze wijken voor moderne invloeden en geloofsbeginselen, maar zoo diep leeft nog in het volk deze tijd van vermaak, dat Pinksteren, de vroegere kermisdag te Axel, de dag der feestelijkheden bleef en ook nu nog voortleeft in festival, concours-hippique en dans-vergunning.
De grootste attractie van Zeeuwsch-Vlaanderen, van zijn jongste polders tot zijn legendarische bosschen van Hulster-ambacht, blijft nog het vla-eten met kermis, dat met de traditioneele vla, hesp en rijstepap van de feestelijkheden een echt Breugheliaansche smulpartij maakt.
Een treffend bewijs, dat de Zeeuwsch-Vlaamsche folklore zich nog steeds verjongt, ligt in het feit, dat verschillende takken van sport door hun groote populariteit hier zijn binnengetreden in het gebied der volkskunde, zooals de duivensport en de wielerwedstrijden.
Elke kermis heeft zijn baan koers, waar ieder jongeling, die zich daartoe in staat acht, deelneemt en per race-fiets de hobbelige Zeeuwsch-Vlaamsche wegen langs vliegt, om als winnaar de eindstreep te kunnen passeeren en den prijs te mogen ontvangen, die, als kenmerkend bewijs, dat dit gebruik echt Vlaamsch is, bestaat uit .... Belgische franken.
Folklore, die zich verjongt, heeft nog een levenszin.
Echt Zeeuwsche vasthoudendheid strijdt nog voor den schat zijner Vlaamsche folklore, zooals de voorzaten het dierbaar erfdeel der vaderen bestreden uit den greep der golven.
Hoe lang nog? De stortvloed van het moderne leven stijgt en de dijken van vasthoudendheid zullen ook hier moeten wijken, één voor één, en een vruchtbaar land van rijke folklore en landelijke rust zal overstroomd worden met een vloed van deinend leven.
Zeeuwsche Omroep
Hallo! Hallo! hier is de persdienst van den officieelen Zeeuwschen Omroep. Het verder vertellen van deze berichten, in welken vorm ook, is geoorloofd.
Men meldt ons uit Middelburg dat de Walchersche brandweer op 25 Augustus in de Zeeuwsche hoofdstad een groote demonstratie zal geven met spuitwater. Ook zal er uit een brandend huisje een pop moeten worden gered.
Nu de kinderen niet meer met de pop spelen, zullen de mannen dat werkje overnemen!
Uit Baarland bericht men ons, dat de veldwachter, die een speurhond had gekocht om boosdoeners te pakken te krijgen, op zijn eersten rondgang door dit dier in de hand gebeten werd. Deze beleediging van het openbaar gezag was te erg. Het beest is nu verwisseld met 'n gewonen herdershond.
'n Steenen hondje was misschien nog voorzichtiger geweest!
Op de Middelburgsche botermarkt is een handgemeen ontstaan tusschen Arnemuidensche dames. De marktmeester heeft, even verontwaardigd als kordaat, ingegrepen en de vrouwen van het terrein verwijderd.
Als het op zoo'n plaats ook nog niet botert onder de menschen is de zaak hopeloos!
De Zeeuwsche polder- en waterschapbond heeft j.l. Zaterdag te Kortgene in den "Stadswijnkelder" 'n vergadering gehouden.
Een der deelnemers verzocht ons, zeer verontwaardigd, te melden, dat hij noch 'n stad, noch den wijn, noch een kelder gezien heeft op de plaats van samenkomst!
Onze correspondent te Waarde telefoneerde ons, dat j.l. Woensdag de ouden van dagen en den volgenden dag de zangvereeniging een tocht door Walcheren met auto's gemaakt hebben.
Het stemt prettig, dat men te Waarde zoo goed is voor menschen, wien ieder de rust zoo van harte gunt!
Nabij Koewacht hebben de douane-beambten een suikersmokkelaar 'n kogel in het been gezonden.
Het zijn niet alleen meer de dranksmokkelaars die "aangeschoten" thuis komen!
Te Krabbendijke heeft de raadsvoorzitter een vroeden vader, die reeds veertig jaar in functie is, nog enkele jaren toegewenscht.
De noodzakelijke bezuiniging leidt tot beperking in alle zaken!
Aan de vierdaagsche te Nijmegen neemt een groep in Zeeuwsch costuum deel.
Dat is ook 'n uitvinding van honderdmaal meer transpiratie dan inspiratie!
Te Bruinisse is een dame bij aankomst van het s.s. "Telegraaf" bezijden de treeplank gestapt, zoodat ze in zeer zonderlingen toestand voet aan wal zette.
Ook 'n idee om, als je landen wil, het water op te zoeken!
De Ambachtsvrouwe van Ellewoutsdijk heeft de kinderen der hoogste klassen getracteerd op 'n reisje naar Antwerpen, waar beide tunnels bezocht werden.
Zoo leert men helaas de jeugd al vroeg, om onder water te blijven!
De groote, geheel Noord-Beveland omvauende organisatie "Floralia" zal, naar ons geseind werd, op 1 Sept. a.s. te Colijnsplaat in een graanpakhuis een bloemententoonstelling houden, waarvan men denkt veel pleizier te beleven.
Als men dat verwacht, zal men de blommetjes buiten moeten gaan zetten!
Tot de volgende week, dames en heeren!
Bie ons op 't durp
De vrouwe vort en dan de wermte. Das verschrikkelijk, dae! Wan je begriept, ik most eest alles alleenig doe. Mae den twidden dag 'ienge de klodders botter a an de balken, en de schouwe zag glad zwart. Schoone pannen a'k nie mi, en werm eten dae kwam dus nie mi van. Ik a vroeger is een boek over den oorlog 'eleze, en dae laege de menschen in loopgraeven, en ze moste telkenkeere een endetje achteruut, omda ze 't nie mi kusten 'ouwe.
Kiek, zo was dat bie mien ok. Den eesten dag was ik nog n de keuken, mae den twidden was t'r zovee vuul en akelijk, da'k a terugmost in de biekeuken, en den derden zat ik in 't kolekot.
En nee gistere was ik net bezig mie brood te smaeren in de mooie kaemer, toen kwam Pie binne.
Pie, je weet we, dien out de Kraayert, waer a m'n 'ewist waere, en die ons d'r glad nie in wou laete.
Hoster-vee-de-waereld, Pie! riep ik, wan ik kust bienae nie gloave, dazze 't was.
Jewel, dae bin ik, zee Pie, en ze gooiden d'r schommankel op een stoele, wan die a ze om, en z'a zeker glad gin last van d'itte.
Jewel, zee ze, toen a ik nog spraekeloos bleef, dae bin ik, en ik bluve ok.
Ze keek de kaemer is rond, en ze zee: bel, bel, j'eit 'et 'ier dan is fijn opgereed !
Mae noe mo je mien is vertelle, 'oe a jie 'ier komt, en 'oe a je weet 'oe dat mie de vrouwe is, en je bin toch zieke ok??
Ja, zee ze, en ze gong op een stoel zitte, das waer, ik bin zieke, mae de medecienen e'k bie m'n. En z'aelden een zwaere, karrebieze van onder d'r stoel, en dae kwamme we twintig flesschen out.
Ja, zee ze wee, ik a d'r toch gin vrede mee, da'k julder toen vort'estierd a. En toen a'k dat 'oorden van de vrouwe, wan da zee Kees de vrachtenaer, toen docht ik: dae mo 'k nae toe, wan noe e'k de gelegent'eid, om 't wee goed te maeken. Kiek, das alles. En ze lee d'r 'anden op d'r buuk, en wachtede wat a'k zegge zou.
Ja, mae wat is je bedoelig noe eigenlijk t vroeg ik.
E kiek, zee 'eur, ik komme de boel is netjes voe j'opreje, en ik wil je we zegge, da 't nergest nae tiekent, da je 'ier in de mooie kaemer botrammen mie krupvet zit t' eten. Kiek noe toch is an, de klonters zitte an 't taefelkleed.
En ik keek, en 't was waer, en ik schaemden m'n eige: een bit je. Mae ja, dat wil je deur een vremden in j'n eigen 'uus toch nie 'ezeid weze, dost ik zee, dazze mae vort most gae.
En toen zee ze niks, mae ze ston op en ze gong nae de keuken, en daer 'oorden ik ze bezig mie de vaete, en ik was in m'n 'arte a lank a blieje.
En noe gaet 'et toch nog a goed.
Mae noe kwam Verjanne, de slaeger bie m'n, en die zee: van 't Hof, 'oe zit dat noe eigelijk mie dat wuuf in j'n 'uus?
Oe bedoel je dat? vroeg ik, wan ik begreep glad nie wat a d'r an d'and was.
E, die stier de jongen vrom, wan 't vleesch was te diere, zee ze, en 't kust best 'n stuver goekooper, zee ze, en ze wou 't nie e.
Ja, 'oor is 'ier, dae bluuf ik buten, zee ik. En 'um kwaed vort. Maer een stuitje laeter kwam de krujenier, en de vint van de peterolie, en 't was allegaer 't zelfde.
Ja, zee Pie, ik za dat tuug we is leere om vee te vee te vraegen, das glad nie noodig.
Mae 't is nie te vee, zee ik, maer 'eur zee van we, en toen e'k m'n mond mae g'ouwe.
'Maer, op 't dorp kieke ze noe allemaele een bit je kwaed nae m'n, mae 't is toch merakel, 'oe vee Pie weet te bozunigen, en mie de zwaere kosten die 'k voe de vrouwe mo maeke, lae 'k ze maar toetere.
Afijn, lang za 't we nie dure, wan ik e een brief uut Den Aog, dat 't goed gaet mie vrouwe. Kommende weke za'k je dien brief we is overschrieve, wan noe e'k er gin plekke mie voe.
Allee, tot kommende weke dan maewi.
De groetenisse,
PIER VAN 'T HOF.
Zeeuwsche Sport
Een warme Zaterdagmiddag is het geworden op het Gemeentelijk Sportterrein te Middelburg, waar Wilhelmina als besluit van de jubileumfestiviteiten een turndemonstratie gaf. Even zooveel graden als de thermometer boven het nulpunt kwam, was de belangstelling er zeker beneden. Het schijnt niet mogelijk te zijn voor gymnastiek en athletiek belangstelling te wekken. Er was toch wel alles in het werk gesteld om het den bezoeker zoo aangenaam mogelijk te maken. Een muzikale wandeling vooraf, muziek op het terrein, behalve van het corps, dat zich belangeloos beschikbaar stelde, ook nog door middel van een luidspreker-installatie. Een goed en vlot afgewerkt programma. Alles is in het werk gesteld om een vlot verloop en een bezienswaardige demonstratie te verzekeren. Men is daarin dan ook geslaagd, doch men heeft zich ingespannen voor de deelnemers alleen, want toeschouwers ontbraken. Slechts enkele tientallen kijkers waren opgekomen om met de deelnemers mee te genieten van hetgeen geboden werd.
Verschillende mooie nummers passeerden de revue en we weten niet, wat het mooiste genoemd moet worden. Ieder deed zijn best om op de nuttigste wijze mee te demonstreeren voor de turnzaak.
De bondsoefeningen, het toestellen-werk, was goed te noemen. Daar waar jonge krachten optreden, hapert wel eens wat, doch men vergete niet, dat het allen leerlingen zijn en dit wetende, moet men respect hebben voor hen, die er in geslaagd zijn, zooveel met hen te bereiken.
Kwamen de kleintjes meer in het middelpunt van de belangstelling door hun gezamenlijk optreden, voor de grooteren was de meeste belangstelling bij hun werk aan de toestellen. Verschillende goede krachten verdienen die belangstelling ook ten volle. Toch mag er wel eens op gewezen worden, dat men ook, we zouden haast willen zeggen vooral, bij een demonstratie niet maar iedereen aan verschillende nummers laat meewerken. Er waren enkele deelnemers, die zich lieten verleiden om op een bepaald nummer mee te werken, hoewel tij dit absoluut niet tot een goed einde wisten te brengen. Bij een demonstratie maakt dit op het publiek een verkeerden indruk. Een demonstratie moet geen oefening worden, maar het is juist de bedoeling te laten zien, wat door oefening is bereikt.
De gymnasten en speciaal de dames hebben zich nog even gewaagd op het terrein der athletiek en elkaar de overwinning betwist in een 4 x 100 meter estafette. Het was een aardige wedstrijd, doch ook nu weer viel het ons op, dat het overgeven der houtjes niet al te best ging. Dat is niet alleen een fout van dezen loop geweest, doch zeer dikwijls, om niet te zeggen altijd, merkt men dit weer. Het is slechts zelden, dat men eens een vlotte ploeg tiet loopen en dit vindt, dunkt ons, zijn oorzaak in het feit, dát men bij de oefening dit zeer voorname onderdeel van de estafette verwaarloost. Er konden door een goede oefening op dit punt seconden gewonnen worden.
Hoewel ook de start niet al te vlot verliep, d.w.z. bij het overgeven, werd een niet al te slechte tijd gemaakt.
Ten slotte nog een kleine opmerking over het wedstrijd-nummer pyramiden. Een drietal groepen nam er aan deel en ieder heeft naar vermogen iets goeds te tien gegeven. In de organisatie van dezen wedstrijd zat evenwel een fout, waardoor geen zuivere vergelijking gekregen is. Er was schijnbaar Reen verdeeling gemaakt in diverse categorieën en daarom kon het gebeuren, dat groote en kleine groepen, ouderen en jongeren elkaar op dit nummer de overwinning betwistten. Het is gemakkelijker op dit gebied met volwassenen iets tot stand te brengen dan met adspiranten. Degeen, die met een groote groep deelneemt, is ongetwijfeld ook in het nadeel tegenover degeen, die met een kleine groep uitkomt. Dit kwam nu juist hier al heel sterk tot uiting. Dit moet voor de jury we een heel lastig punt geweest zijn.
Het is een mooie dag geworden voor de gymnastiek... al kon de propagandistische waarde grooter geweest zijn bij meerdere belangstelling. Nu was de marsch langs de straat misschien meer propaganda dan het eigenlijke werk op het veld. Hoe dan ook, vele menschen hebben gezien, dat er turnsters en turners zijn, dat er een goede organisatie is, dat er aan de turntaak nog steeds gewerkt wordt en dit alleen is al voldoende om het houden van een dergelijke demonstratie te verantwoorden.